Agnostisizm kısaca tanımlamak gerekirse Tanrı’nın varlığının veya yokluğunun bilinmediğini veya bilinemeyeceğini öne süren bir felsefi görüştür.
Agnostik sözcüğünü ilk olarak İngiliz biyolog Thomas Henry Huxley 1869 yılında kullanmıştır. Huxley, agnostisizm için “Bir kişinin bilmeyi veya inanmayı gerektirecek hiçbir bilimsel dayanağı olmadan, bildiğini veya inandığını söylememesi anlamına gelir.” demiştir. Agnostik sözcüğü eski Yunanca’daki “-a” yokluk belirten ön ek ve bilgi anlamına gelen “gnosis” sözcüklerinin birleşmesinden oluşur ve sözcük olarak “bilgisi olmayan” anlamına gelir.
Agnostisizmin iki türü vardır:
- Güçlü agnostisizm:
Tanrı’nın varlığının veya yokluğunun insan tarafından bilinmesinin imkansız olduğunu ve hiçbir zaman bilinemeyeceğini söyler. Örneğin güçlü bir agnostik, “Bir tanrının var olup olmadığını bilemem, ve sen de bilemezsin” diyecektir.
- Zayıf agnostisizm:
Tanrı’nın varlığının veya yokluğunun şu anda bilinmediğini, ancak bunun hiçbir zaman bilinemeyeceği anlamına gelmediğini, yeni kanıtlar bulunana kadar karar vermeyi ertelemek gerektiğini söyler. Örneğin zayıf bir agnostik, “Bir tanrının var olup olmadığını bilmiyorum, ama bir gün yeterli kanıt bulursak belki bir sonuca varabiliriz.” diyecektir.
Çoğu zaman agnostikler kararsızlıkla, korkaklıkla suçlanır, oysa bir agnostik en az bir ateist veya teist kadar bir karara varmıştır. Özellikle güçlü bir agnostik, hem teistlerin, hem de ateistlerin yanıldıklarını söyler ve bu Tanrı konusunda savunulması en zor pozisyonlardan biridir. Agnostik bir gün “Tanrı var” ertesi gün “Tanrı yok” diyen kişi değildir, o kişi kararsızdır, agnostik ise Tanrı’nın varlığının veya yokluğunun bilinmediğine karar vermiştir.
Agnostisizm bilgi ile ilgilidir, ateizm veya teizm ise inançla ilgilidir. Bu yüzden bir agnostiğin aynı zamanda ateist ve hatta teist olması da mümkündür. Agnostik teizm teoride mümkün gibi görünmekle birlikte, dinlerin bir çoğunun Tanrı’nın varlığının kesin olarak ifade etmesi ve bu konunun tartışmaya kapalı olması yüzünden pratikte mümkün olmayabilir. Teorik olarak “saf” bir agnostik ise Tanrı’ya ne inanır ne inanmaz, ancak pratikte bu pek mümkün olmayabilir. Pratikte agnostiklerin çoğu aynı zamanda şüpheci ve bilime güvenen kişiler olduğundan, varlığı ispatlanmamış olan bir Tanrı’ya inanmazlar ve o yüzden aynı zamanda zayıf ateistlerdir.
Agnostisizmle ilgili bir diğer kavram da ignostisizmdir. İgnostisizme göre Tanrı’nın varlığı sorusu anlamsızdır, çünkü Tanrı teriminin tutarlı ve açık bir tanımı yoktur. Ayrıca, diğer tüm teolojik konumların (agnostisizm dahil), tanrı kavramı ve diğer birçok teolojik kavram hakkında çok fazla varsayım yaptığını söyleyen konum olarak da tanımlanabilir.
Kaynaklar:
http://tanrivarmi.blogspot.com/2010/08/agnostisizm-nedir-ne-der.html